در گفت‌وگو با برنا مطرح شد؛
«حاجی فیروز» پیامی از تغییر فصل و ورود به بهار است/ سیاهی میرنوروزی ترفندی نمادین در برابر هیچ انگاری
برنا- گروه فرهنگ و هنر: یک پژوهشگر هنرهای نمایشی درخصوص آیین‌های نوروزی گفت: این آیینها به طور معمول از نیمه دوم اسفندماه آغاز شده و نیت اصلی آیین‌ورزان در برپایی آن‌ها برکت‌خواهی و تضمین باروری گله، زمین و طبیعت است.
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ نوروز که به عنوان آغاز سال نو و فصل بهار در ایران جشن گرفته می‌شود، بازتابی از باورهای عمیق فرهنگی و اعتقادی مردم ایران است. یکی از جنبه‌های جذاب نوروز، آیین‌های نمایشی آن است که با نمادها و شخصیت‌های خاص، همچون حاجی فیروز، میر نوروزی و کوسه‌برنشین، تصویری شاد و پر از انرژی از گذار بهار و شکوفایی طبیعت ارائه می‌دهد. این آیینها که ریشه در باورهای کهن ایرانی دارند، با موسیقی، پایکوبی و نمایش‌های نمادین، نه تنها آغاز بهار را جشن می‌گیرند بلکه پیامی از برکت، باروری و رونق برای سال جدید نیز به ارمغان می‌آورند.
خبرگزاری برنا در گپ‌وگفتی با محمدحسین ناصربخت، کارگردان و پژوهشگر هنرهای نمایشی به بررسی این آیین‌های خاص و تفاوت‌های آن با سایر نمایش‌های سنتی ایران پرداخته‌است که در ادامه می‌خوانید.
برنا: آیین‌های نمایشی نوروز چه جایگاهی در فرهنگ ایران دارند؟
ناصربخت: ایران امروز یکی از سرزمین‌های حوزه‌ای است که برپایی جشن‌های نوروزی از اشتراکات فرهنگی‌اش به شمار می‌آید. نوروز جشن آغاز سال و ورود به فصل رویش است و به همین سبب اهمیت و تاثیر فراوانی در زیست ایرانیان داشته است. چنانکه هنوز نیز برگزاری مناسب آن برای خانواده ایرانی مهم است و از دیدگاه ایشان باعث برکت و رونق رزق و روزی خواهد بود. اعتقادی که ریشه در اعتقادات کهن دارد و گفته‌اند: سالی که نکوست از بهارش پیداست، بهاری که آئین‌های نوروزی آغازگر آن هستند.
آیین‌های نوروزی از نیمه دوم اسفند، نوید بهاران را می‌دهند
برنا: از آیین‌های نوروزی مانند حاجی فیروز، میرنوروزی، کوسه‌برنشین و... برایمان بگویید.
ناصربخت: حاجی فیروز یکی از پیک‌های بهاری است که تغییر فصل و آمدن بهار را نوید می‌دهد. برخی او را نمادی از سیاووش و حضورش را مایه برکت دانسته‌اند و برخی یادآور پیروز مقدس که از آیین میترا به جای مانده است.
آیین‌های کوسه‌برنشین و کوسه‌گردی‌ها یا ناقالدی، عروس گله و... برخی دیگر از نمایش‌های آیینی، کهبه اشکال مختلف جدال میان نیروهای طبیعی و سرانجام پیروزی نماینده شکوفایی، باروری، برکت و فصل بهار را در قالب جوانی زورمند بر سرما و سترونی و فصل زمستان را به همراه طنز و پایکوبی مجسم می‌سازند، معمولا از نیمه دوم اسفند ماه آغاز شده و نوید بهاران می‌دادند؛ اما میر نوروزی یا میرمیرین نیز نمایشی آیینی با نیت برکت‌خواهی و پیشگیری از آسیب‌های طبیعی و غیرطبیعی بود، که مبتنی بر گزینش حاکمی موقت در ایام نوروز با درباری کامل متشکل از وزیران دست چپ و دست راست، کهن وزیر، کوپال زرین، دلقک و قراول و یساول و... شکل می‌گرفت و در پایان با برکناری و تنبیه نمادین حاکم موقت، آیین‌های شاه‌کشی کهن را تداعی می‌نمود.
سیاهی میرنوروزی ترفندی نمادین برابر هیچ انگاری است
برنا: تفاوت حاجی فیروز با سیاه بازی و روحوضی در چیست؟ کمی درباره تفاوت و جنبه نمادی آن‌ها بگویید.
ناصربخت: برخی از نظریهپردازان حضور نوکر سیاه‌چدره را در تخت حوضی نشانه‌ای از این پیک نوروزی کهن دانسته‌اند که در مورد چرایی وجود و ارتباطش با اسطوره گیاهی سیاووش و آیین مهری قبال اشاره شد. البته برخی نیز این نقش را به حضور مطربان سیه‌چرده هندی تبار مربوط دانسته‌اند. هرچند لازم به ذکر است که در بسیاریاز آیین‌های نوروزی چون کوسه‌گردی‌ها، ناقالدی، عروس گوله، سیاه کردن چهره رایج بوده است و در میرنوروزی نیز معمولا دلقک چهره خود را سیاه می‌کرده است که ترفندی نمادین برابر پنهان کردن چهره و هیچ انگاری نیز به شمار می‌آید.
برنا: آیا در گذشته برای نوروز عروسک‌های خاصی وجود داشته یا آیین‌های کمتر شنیده شده‌ای بوده که امروزه منسوخ شده باشد؟
ناصربخت: تکم‌گردانان که از پیک‌های نوروزی در منطقه آذربایجان هستند از عروسک رقصان که یا بز استفاده می‌کردند. حیوانی اهلی که پیشاهنگ گله و نماد باروری در میان مردمان دامپرور و عشایر است و در آرایش نقش کوسه نیز از ویژگی‌های ظاهری آن استفاده می‌شود.
نیت آیین‌های نوروزی برکت‌خواهی و تضمین باروری زمین است
برنا: چه تفاوتی بین آیین‌های نمایشی نوروز و دیگر آئین‌های نمایشی سنتی ایران وجود دارد؟
ناصربخت: آیین‌های نوروزی در استقبال بهار معمولا از نیمه دوم اسفندماه آغاز شده و تا پایان ایام نوروز در سیزده‌بدر ادامه داشتند. این آیینها با موسیقی و پایکوبی و شادمانی همراه بودند و نیت اصلی آیین‌ورزان در برپایی آن‌ها برکت‌خواهی و تضمین باروری گله، زمین و طبیعت بود. سایر آیینها کهن و متعدد ایرانی در زمان برگزاری، مضمون و گاهی چگونگی برگزاری و قصد آیبن‌ورزان با آیین‌های نوروزی متفاوتند.
انتهای پیام/
نظر شما
پیشنهاد سردبیر
پرونده ویژه
